خطر پوکی استخوان در کمین ایرانیان

در چند سال گذشته و در پی افزایش بهای نهاده های دامی، افزایش بهای لبنیات، معضلی دامنه دار بوده و در پس آن کمبود و گرانی کره نمونه ای از همین امر بوده است.

افزایش احتمال پوکی استخوان با کاهش مصرف لبنیات

 این افزایش بها، باعث کاهش هرچه بیشتر مصرف شیر و فراورده های لبنی در کشور می شود که اتفاق خطرناکی است. نکته ای که در این میان نادیده انگاشته می شود، مسئله سلامت استخوان و نیاز بدن به دریافت مواد مغذی و مفید مختلف از طریق شیر است. در واقع این اتفاق می تواند منجر به بروز بیماری های خاص ازجمله پوکی استخوان شود. این در حالی است که پیش تر از این نیز وزیر بهداشت سابق (دکتر دستجردی) بر این نکته تأکید کرده بود که 50درصد مردم کشور مبتلا به استئوپروز (پوکی استخوان) و استئوپنی (کاهش تراکم استخوان) هستند.

 

پوکی استخوان در کمین ایرانیان

 

برای پی بردن به عوارض پوکی استخوان و نیاز مبرم مردم به منابع تأمین کننده کلسیم بدن گفت وگویی با دکتر پاتریشیا خشایار، دبیر مرکز تحقیقات استئوپروز پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام داده ایم که در پی می آید. 

دکتر خشایار در توضیح دلایل بروز پوکی استخوان در افراد گفت: پوکی استخوان بیش از 200میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده است. این در حالی است که بسیاری از افراد از خطر این بیماری و عوارض آن بی اطلاع هستند.

 

این بیماری که به عنوان بیماری خاموش شناخته می شود، با کاهش توده استخوانی همراه بوده و شکستگی های استخوانی معمولا نخستین علامت آن است. استئوپروز در هر دو جنس مشاهده می شود ولی در زنان به خصوص در سنین بعد از یائسگی شایع تر است. کاهش تراکم استخوان منجر به بروز پوکی استخوان می شود. در اثر چنین تغییری، استخوان ضعیف شده و با کوچک ترین ضربه دچار شکستگی می شود. ستون فقرات، ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد از مناطق استخوانی هستند که بیشتر دچار شکستگی می شوند. از جمله عوامل مستعد کننده پوکی استخوان می توان به سن، جنس، سابقه خانوادگی و نژاد، وزن، اندازه استخوان ها، بیماری های مزمن، مصرف برخی دارو ها مانند کورتون، سیگار، کمبود کلسیم و ویتامین D در برنامه غذایی و ورزش نکردن اشاره کرد. با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می شود؛ به طوری که بعد از 30سالگی به تدریج توده استخوانی کاهش می یابد.

 

این متخصص با بیان اینکه بهترین زمان برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان در سنین بالا دوران کودکی، نوجوانی و جوانی است، گفت: به طور کلی زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند که مهم ترین علت برای آن بروز یائسگی در زنان است. در این دوران به علت کاهش هورمون های زنانگی احتمال بروز پوکی استخوان افزایش می یابد. از دیگر علل می توان به کوچک و ظریف بودن استخوان های خانم ها نسبت به استخوان آقایان و همچنین تراکم استخوان بیشتر مردان نسبت به زنان اشاره کرد. گزارش شده است که در زنان از هر 3 نفر یک نفر و در مردان از هر 8 نفر یک نفر به پوکی استخوان و شکستگی ناشی از آن مبتلا می شوند.

 

پوکی استخوان به طور ثانویه در افرادی که اختلالات هورمونی و متابولیسمی مانند بیماری های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع یک، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات رشد و هورمون های جنسی دارند نیز مشاهده می شود. التهاب روده و بیماری هایی که ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی می کنند و نیز اسهال مزمن، منجر به پوکی استخوان می شوند. حرکت نکردن به مدت طولانی و بی اشتهایی عصبی افرادی که عضو پیوندی دریافت می کنند و در برخی سرطان ها هم پوکی استخوان بیشتر دیده می شود.

 

بی تحرکی و نداشتن فعالیت، باعث تسریع در کاهش توده استخوانی می شود بنابراین ورزش کردن حداقل 3 بار در هفته به مدت 30 دقیقه توصیه می شود. همینطور کلسیم و ویتامین D باعث قوی شدن استخوان ها می شود. کمبود ذخیره این دو در بدن می تواند به دلیل کاهش دریافت مواد غذایی حاوی این دو در دوران کودکی یا بزرگسالی باشد. در این صورت بدن سلول های استخوانی را تخریب می کند تا کلسیم مورد نیاز خود را به دست آورد.

 

بنابراین مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D توصیه می شود. یکی از منابع طبیعی ویتامین D تماس مستقیم با نور خورشید است (شیشه پنجره ها و کرم های ضدآفتاب، مانع از جذب ویتامین D توسط پوست می شوند). محصولات لبنی اصلی ترین منبع کلسیم در رژیم غذایی هستند. سایر منابع شامل سبزیجات، غلات، حبوبات، آجیل و سویا، گوشت قرمز، گوشت پرندگان و ماهی، میوه ها و تخم پرندگان هستند. اگرچه محصولات لبنی منبع بسیار با ارزش کلسیم هستند.

 

دکتر خشایار درباره دریافت ویتامین D از طریق رژیم غذایی گفت: این نوع دریافت ویتامین ممکن است برای افرادی که کمتر در معرض نور خورشید هستند، حائزاهمیت باشد. از آنجایی که به طور طبیعی تعداد کمی از غذاها غنی از ویتامین D هستند، لذا اغلب اوقات ویتامین D مورد نیاز بدن از طریق موادغذایی غنی شده مانند فراورده های شیری غنی شده یا غلات صبحانه غنی شده با ویتامین D تأمین می شود. این ویتامین عمدتا در غذاهای حیوانی یافت می شود. غذاهایی که به طور طبیعی حاویویتامین D هستند عبارتند از: ماهی های چرب، روغن کبد ماهی، تخم مرغ و قارچ ها. امروزه تعداد زیادی از مواد غذایی مانند شیرهای مایع، شیرهای تغلیظ شده، شیر خشک، غلات صبحانه، برخی ماست ها، مارگارین و آبمیوه ها با ویتامین D غنی سازی می شوند، بنابراین مصرف آنها توصیه می شود.