زمانیکه رگهای خون رسان به مغز بهر دلیلی پاره یا بسته شود، بافت های مغز از اکسیژن و غذا محروم می شود و بعد از چند دقیقه سلول های مغز شروع به مردن می کنند، در این وضعیت فرد دچار سکته مغزی (stroke) شده است. سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است، درمان فوری ضروری بوده و عملکرد زودهنگام می تواند جلوی آسیب بیشتر و عوارض شدید و بلقوه سکته مغزی را بگیرد. فرد دچار سکته مغزی شده ممکن است توانایی حرف زدن را از دست داده، دچار مشکلات حافظه شده یا یکطرف بدنش فلج شود. خبرخوب این است که سکته مغزی می تواند پیشگیری و درمان شود. امروز و در این مقاله راستینه می خواهیم اطلاعاتی راجع به دو نوع سکته مغزی، افراد در خطر سکته مغزی، دلایل و نشانه های آن و خلاصه ای از شیوه درمان و پیشگیری از سکته مغزی بپردازیم.
سکته مغزی آسیب عصبی حاد ناشی از اختلال خونرسانی به قسمتی از بافت مغز که ناشی از انسداد رگ مغزی به وسیله یک لخته خونی و یا پارگی یکی از عروق تغذیه کننده آن قسمت بافت مغز می باشد.
علائم سکته مغزی به بیان دیگر اگر خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد٬این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ های خون رسان مغز ایجاد شود. به نظر برخی پزشکان و متخصصان، خطر بروز سکته مغزی در زنان به علت بیماری های ژنتیک، موارد هورمونی، مصرف برخی داروها و پیامدهای ناشی از زایمان بیشتر از مردان است.
درمان سکته مغزی اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی او می باشد. اگر در سی تی اسکن دیده شد که یک لخته خون در شریان وجود دارد، باید فوراً با استفاده از داروهای ترومبولیتیک اقدام به حل کردن آن نمود. این درمان ممکن است باعث بهبود عواقب سکته مغزی بشود اما در هر موردی نباید آن را بکار برد، زیرا باعث افزایش خطر بروز خونریزی در مغز می شود.
دونوع اصلی سکته مغزی کدام اند؟
دو نوع اصلی سکته مغزی شامل سکته مغزی ایسکمیک (بسته شدن رگ) و هموراژیک (پاره شدن و خونریزی مغز) می باشد.
سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic)
حدود 87 درصد کل بیمارانیکه دچار سکته مغزی می شوند، دچار این نوع از سکته مغزی می شوند. در این نوع سکته یک لخته یا ترومبوس در رگ های خون رسان به مغز شکل گرفته و مانع خونرسانی به مغز می شود.
سکته مغزی هموراژیک (hemorrhagic)
این نوع سکته مغزی زمانی رخ می دهد که یکی از رگ های خونرسان به مغز پاره شده و سطح بین مغز و جمجمه را پر از خون می کند (خونریزی ساب آراکنوئید یا subarachnoid hemorrhage)، یا زمانیکه یک رگ معیوب در مغز پاره شده و تمام بافت های اطرافش را پر از خون نماید(خونریزی مغزی یا cerebral hemorrhage).
هردو نوع سکته باعث فقدان خونرسانی در مغز و جمع شدن خون در مغز شده و باعث فشار زیاد بر مغز می شود. نتیجه سکته بسته به مکانیکه سکته رخ داده و میزانیکه مغز آسیب دیده متفاوت است. سکته های کوچک تر ممکن است باعث مشکلات کوچک تر از جمله ضعف در دست و یا پا شود درحالیکه سکته های بزرگتر می تواند باعث فلج شدن و یا مرگ شود. خیلی از افراد آسیب دیده توسط سکته مغزی دچار ضعف در بخشی از بدن، مشکلات تکلمی و یا انواع بی اختیاری از جمله بی اختیاری ادرار می شوند.
علایم سکته مغزی
درصورتیکه فکر می کنید شما یا یکی از اطرافیانتان دچار سکته مغزی شده اند، به این علایم و نشانه هایی که در ادامه بیان می کنیم دقت نمایید. با اطلاع بموقع از سکته مغزی می توان خطرات و عوارض سکته را کاهش داد. این علایم شامل:
- مشکل در راه رفتن. شما ممکن است تلوتلو خورده، سرگیجه ناگهانی داشته باشید و یا تعادلتان را از دست دهید.
- مشکل در صحبت و ادراک. شما ممکن است دچار گیجی شوید. شما ممکن است موقع حرف زدن کلماتی را حذف کرده و یا در فهمیدن صحبت دیگران مشکل داشته باشید.
- فلج شدن و یا بی حسی صورت، دست و یا پا. ممکن است بصورت ناگهانی در صورت، دستها و یا پاهای خود دچار بی حسی، ضعف و یا فلج شدن، نمایید. سعی کنید هردودست خود را بالای همزمان بالای سرتان ببرید، اگر یکی از دست ها افتاد شما ممکن است دچار سکته شده باشید. همچنین ممکن است موقع خنده یک طرف از دهان شما دچار افتادگی شود.
- مشکلات بینایی در یکی و یا هردو چشم. ممکن است بصورت ناگهانی دچار تاری و یا سیاهی دید شوید و یا دچار دوبینی گردید.
- سردرد. دردی ناگهانی و شدید در سر که ممکن است با استفراغ، سرگیجه و یا مشکلات هشیاری همراه باشد، ممکن است نشان دهنده سکته مغزی در شما باشد.
زمانیکه دچار یکی یا بیشتر از یکی از علایم سکته شدید، ولواینکه علایم از بین رفتند و یا کم بودند می بایست با اورژانس تماس بگیرید. هر دقیقه زمانیکه دچار سکته شده اید، مهم است پس منتظر از بین رفتن علایم نشوید. برای بیشترین بهره وری در درمان، شما باید تا سه ساعت بعد از ظاهر شدن اولین نشانه به بیمارستان مراجعه نمایید.
چه کسانی در خطر سکته مغزی می باشند؟
عواملیکه برسکته مغزی تاثیر می گذارند به دو دسته قابل تغییر و غیرقابل تغییر تقسیم می شوند، افرادیکه تعداد بیشتری از این عوامل را داشته باشند، ممکن است در خطر بیشتری برای ابتلا به سکته مغزی باشند.
عوامل قابل تغییر شامل:
- فشار خون بالا (hypertension)
- دیابت
- سیگار کشیدن و یا استشمام دود سیگار دیگران
- کلسترول بالای خون
- مصرف الکل
- چاقی و یا اضافه وزن
- فقدان فعالیت جسمی
- سابقه بیماری های قلبی
- استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری یا هورمون درمانی با قرص های حاوی استروژن.
- مردان طلاق گرته در خطر بیشتری برای سکته مغزی می باشند.
عوامل غیرقابل تغییر شامل:
- سن. خطر سکته با افزایش سن افزایش می یابد و افراد 55 سال به بالا بیشتر از بقیه در خطر هستند.
- نژاد. افراد آفریقایی-آمریکایی بیشتر از سایر افراد در خطر سکته مغزی می باشند.
- جنسیت. مردان بیشتر از زنان در خطر سکته مغزی می باشند. زنان معمولا در سنین بالاتری نسبت به مردان دچار سکته مغزی شده و خطر مرگ پس از سکته مغزی در آنها بیشتر است.
- سابقه. سابقه شخصی و یا خانوادگی سکته مغزی، سکته قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) خطر سکته مغزی را افزایش می دهد.
عوارض سکته مغزی کدام است؟
سکته مغزی می تواند باعث ناتوانی های موقتی و یا دائمی بسته به مدت زمان فقدان خون در مغز و بخش آسیب دیده شد. این عوارض شامل:
- فلج شدن و یا از کار افتادن عضلات.
- مشکل در صحبت کردن و یا فرودادن غذا و مایعات.
- ازدست دادن حافظه و یا مشکل در فکرکردن.
- مشکلات احساسی.
- درد یا سایر احساسات غیرمعمول در قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر سکته قرار گرفته اند.
- تغییر در رفتار و اهمیت به خود.
مانند سایر بیماری ها صدمات مغزی و درمان عوارض آنها بسته به اشخاص مختلف متفاوت است.
سکته مغزی چگونه مشخص می شود؟
برای تعیین کردن بهترین شیوه درمان سکته مغزی تیم اورژانس می بایست مشخصکنند که شما دچار کدام نوع از سکته شده اید و چه بخش یا بخش هایی از مغز شما تحت تاثیر سکته قرار گرفته اند. همچنین آنها باید متوجه شوند که مشکل شما بدلیل سکته بوده یا تحت تاثیر سایر مشکلات همچون تومور مغزی و یا مصرف دارو های خاص می باشد. پزشک شما ممکن است از چندین آزمایش برای مشخص کردن مشکل شما استفاده کند، این آزمایش ها شامل:
- معاینه بدنی
- آزمایش خون
- سی تی اسکن (CT)
- ام آر آی (MRI)
- آنژیوگرام مغزی
- اکوکاردیوگرام
چگونگی پیشگیری از سکته مغزی؟
آشنایی با عوامل خطرزا در سکته مغزی، پیروی از راهنمایی های پزشکتان و اتخاذ یک سبک زندگی سالم بهترین روش ها برای پیشگیری از سکته مغزی هستند. اگر شما سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA یا سکته مغزی کوچک) داشته اید، رعیات موارد ذکر شده به شما در پیشگیری از سکته بعدی جلوگیری می نماید.خیلی از شیوه های پیشگیری از سکته مغزی با شیوه های پیشگیری از بیماری های قلبی یکسان است. بصورت عمومی، توصیه های سبک زندگی سالم شامل:
- کنترل فشارخون بالا.
- سیگار نکشیدن و یا ترک سیگار .
- کاهش دریافت و مصرف کلسترول، سدیم و چربی .
- درمان و کنترل مناسب دیابت.
- مدیریت استرس .
- افزایش فعالیت جسمانی و ورزش.
- رعایت رژیم غذایی سالم . رعیات رژیم غذایی سالم، مصرف گوجه فرنگی و رژیم غذای مدیترانه ای و رژیم غذایی برای مدیریت دیابت می تواند به پیشگیری از سکته مغزی کمک نماید.
پروژه متلب